10 faktów o żelazie w płynie, które musisz znać przed suplementacją

Naturalne żelazo w płynie – jak i kiedy stosować, komu przyda się suplementacja?

Podstawą zdrowego trybu życia jest odpowiednia dieta i dostarczanie organizmowi potrzebnych substancji poprzez pożywienie. Są jednak okoliczności, w których lekarze mogą zalecić wspomaganie łagodnym żelazem. Dowiedz się więcej o składzie, przeznaczeniu i zażywaniu tego rodzaju preparatów!

• Bez odpowiedniej ilości żelaza organizm nie będzie funkcjonował prawidłowo – poziom dziennego zapotrzebowania to kwestia indywidualna.
• Przed rozpoczęciem suplementacji skonsultuj się z lekarzem i zrób zalecane badania, by optymalnie dobrać skład, dawkę czy okres przyjmowania preparatu.
• Stosowanie naturalnego żelaza w płynie najczęściej poleca się pacjentom przemęczonym, aktywnym fizycznie oraz z konkretnymi zaburzeniami zdrowotnymi.
• Każdy produkt należy przechowywać w określony przez producenta sposób, a po upływie terminu przydatności do spożycia najlepiej przekazać do utylizacji.

Decyzję o suplementacji płynnym żelazem zawsze należy skonsultować ze specjalistą i przestrzegać wszystkich zaleceń zdrowotnych. Nadmiar pierwiastka, tzw. hemochromatoza, może powodować m.in. zaburzenia pracy żołądka i jelit, marskość wątroby, uszkodzenia trzustki, rozwój cukrzycy. Do tego dochodzi szereg objawów niespecyficznych – zmiany skórne, zmęczenie, bóle stawów, dysfunkcje układu rozrodczego. Poza dawkowaniem oraz częstotliwością duże znaczenie ma też sposób przyjmowania. Zwykle żelazo w płynie należy brać raz dziennie – 1 h przed lub 2 h po posiłku, najlepiej niedługo po przebudzeniu. Są jednak przypadki, gdy lekarze polecają suplementację razem z posiłkiem.

Znaczenie i funkcje żelaza w organizmie, średnie i zalecane poziomy dobowego spożycia

Opisywany składnik jest niezbędny organizmowi do przeprowadzenia wielu procesów metabolicznych. Bierze udział m.in. w oddychaniu tlenowym, podziałach komórkowych, detoksykacji czy regulacji pracy układu odpornościowego i nerwowego. Żelazo stanowi też kluczowy element budowy czerwonych krwinek oraz transportującej tlen mioglobiny. Wchłanianie zależy m.in. od poziomu niedoboru (im większy, tym szybciej) oraz dawki (im większa, tym wolniej). Dlatego suplementy często zawierają dodatkowe składniki sprzyjające absorpcji łagodnego żelaza, takie jak witamina C i kwas foliowy. Są też substancje, które mogą zaburzyć wchłanianie, przykładowo:

• nabiał;
• produkty bogate w błonnik (pełnoziarniste pieczywo i makarony, otręby, surowe warzywa i owoce);
• kofeina;
• inne artykuły z wysoką zawartością niektórych minerałów (wapnia, cynku, magnezu).

Prawidłowe stężenie pierwiastka Fe we krwi to 17,7–35,9 µmol/l (90–200 µg/dl) dla mężczyzn i 11,1–30,1 µmol/l (60–170 µg/dl) u kobiet. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo to indywidualna kwestia, zależna m.in. od wieku, płci, stanu zdrowia i trybu życia. Z pożywienia organizm przyswaja ok. 10% tej substancji ze źródeł roślinnych i do 30% z pokarmów odzwierzęcych. Poniżej wartości podawane przez Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, kolejno dla wystarczającego i zalecanego spożycia w poszczególnych grupach:

• do 0,5 roku – 0,3 mg na dobę;
• 0,5 – 1 rok – 7 i 11 mg;
• 1–3 lata – 3 i 7 mg;
• 4–9 lat – 4 i 10 mg;
• 10–12 lat – 7 i 10 mg, u dziewczynek po miesiączkowaniu 8 i 15 mg;
• 13–18 lat – chłopcy 8 i 12 mg, dziewczyny 8 i 15 mg;
• powyżej 18. roku życia – mężczyźni 6 i 10 mg, kobiety 8 i 18 mg (powyżej 50 lat 6 i 10 mg);
• kobiety w ciąży – 23 i 27 mg;
• kobiety karmiące piersią – 7 i 10 mg.

Typowe wskazania oraz główne przeciwwskazania suplementacji żelazem w płynie

Każdy suplement ma określony skład, dobrany pod konkretne potrzeby. Przykładowo są dostępne na rynku preparaty przeznaczone tylko dla kobiet – przemęczonych, prowadzących aktywnych tryb życia, w trakcie odchudzania, w ciąży i w okresie laktacji czy podczas menopauzy. Są też produkty bardziej uniwersalne, w odpowiednich dawkach podawane zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Dlatego warto dokładnie czytać opisy i ulotki. Płynne żelazo najczęściej zalecane jest osobom:

• uprawiającym intensywne, wysiłkowe sporty;
• chronicznie zmęczonym;
• na diecie wegetariańskiej i wegańskiej;
• mającym problemy z koncentracją;
• narażonym na stres;
• pracującym fizycznie;
• palącym papierosy;
• ze zbyt niskim stężeniem hemoglobiny
• po urazach i zabiegach związanych z utratą krwi;
• z zaburzeniami wchłaniania żelaza (wywołanymi np. biegunką, resekcją żołądka albo różnymi przypadłościami zdrowotnymi).

Istnieją również okoliczności i stany zdrowotne, w których suplementacja żelazem przynosiłaby więcej szkód niż pożytku. To dlatego tak ważne jest, by konsultować się z lekarzami. Na liście przeciwwskazań są między innymi:

• niedokrwistość niezwiązana z brakiem żelaza (spowodowana np. niedoborem witaminy B₁₂, zatruciem ołowiem, hemolizą);
• transfuzje krwi;
• porfiria skórna;
• przewlekłe zapalenie trzustki;
• zaburzenia czynności nerek i wątroby;
• dziedziczne zaburzenia metabolizmu żelaza;
• objawy hemochromatozy;
• uczulenie na jakikolwiek składnik suplementu.

Podczas suplementacji zadbaj, by preparat zachowywał swoje właściwości

Zalecenia dla każdego pacjenta przygotowywane są indywidualnie, w zależności od wyników badań i potrzeb. Niektórym zaleca się przyjmowanie żelaza w płynie lub kapsułkach przez 2–3 miesiące, a u innych osób okres suplementacji może się wydłużyć. Jak utrzymać pełnię charakterystyki działania preparatu przez cały ten czas? Typowe zalecenia w zakresie postępowania z płynnym żelazem to:

• przechowywanie w szczelnym i zamkniętym opakowaniu;
• trzymanie suplementu w temperaturze pokojowej 15 – 25°C, z dala od wilgoci i światła słonecznego – a po otwarciu tylko w lodówce;
• niedopuszczanie małych dzieci do produktu;
• dozwolone spożycie do końca daty przydatności.

Nigdy nie należy przyjmować przeterminowanych preparatów, w żadnej formie. Łagodne żelazo w płynie, którego termin ważności już upłynął, najlepiej wyrzucić – nie zadziała w 100% właściwie ze względu na rozpad, może (choć nie musi) wywołać biegunkę, wymioty i inne objawy zatrucia. Specjaliści zwracają uwagę, że brakuje badań na temat szkodliwości i toksyczności leków oraz substancji farmaceutycznych. Kolejny problem – do jakich odpadów zaklasyfikować stary suplement? Prawo nie określa tego wprost. A skoro tak, najlepiej potraktować preparat jak lek i oddać produkt do utylizacji w PSZOK-u lub aptece. A jeśli producent przekazał wytyczne na opakowaniu lub ulotce, pozostaje się do nich zastosować. Przestrzeganie zaleceń to optymalne rozwiązanie.