Jak działa i od czego zależy odporność?

Odporność organizmu to zdolność do obrony przed patogenami powodującymi choroby. Odporność może być wrodzona lub nabyta.

Odporność wrodzona

Odporność wrodzona jest też nazywana nieswoistą, stanowi ona pierwszą i drugą linią obrony przed bakteriami i wirusami. Odpowiedź odpornościowa nieswoista ma ogólny charakter. Chroni organizm przed wieloma różnymi drobnoustrojami, jednak działa mało precyzyjnie. Mechanizmy odporności wrodzonej zostają natychmiast uruchomione po pojawieniu się patogenów.

Do pierwszej strefy obronnej zaliczane są między innymi: skóra, błony śluzowe i ich wydzieliny, które mają działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne. Odporność organizmu będzie więc zależała między innymi od zdrowia skóry. Nieuszkodzona tkanka o niskim pH stanowi barierę przeciwko drobnoustrojom. Także pot ma znaczenie dla odporności, a konkretnie zawarte w nim substancje bakteriobójcze. Podobne działanie wykazują też łzy i ślina. Drogi oddechowe chronione są przez śluz i drobne rzęski, które usuwają zanieczyszczenia z organizmu. Natomiast układ trawienny przed zarazkami bronią kwaśne wydzieliny i enzymy wydzielane przez żołądek.

Drugą linią obrony odporności wrodzonej są fagocyty, układ dopełniacza oraz niektóre mediatory. Fagocyty to komórki mające zdolność pochłaniania obcych substancji i komórek. Układ dopełniacza jest systemem białek, które aktywują procesy odpowiedzi immunologicznej. Dopełniacz jest także jednym z mechanizmów odporności nabytej. Mediatory to neuroprzekaźniki, które są bodźcem do uruchamianie procesów odpornościowych, odpowiadają też między innymi za przemieszczanie się komórek immunologicznych w tkankach.

Odporność swoista

Jeśli pierwsza i druga linia obrony zawiodły, pozostaje trzecia – odporność nabyta. W odpowiedzi swoistej najważniejsze funkcje odgrywają limfocyty T, B oraz monocyty. Limfocyty T powstają w grasicy, to one zawiadamiają organizm o obecności zagrożenia i rozpoczynają jego zwalczanie. Limfocyty B produkowane są przez śledzionę, węzły chłonne i szpik kostny. Komórki te zwalczają antygeny poprzez produkcję przeciwciał. Natomiast monocyty to inaczej białe krwinki, są wytwarzane przez szpik kostny. Gdy drobnoustroje chorobotwórcze pojawiają się w organizmie, monocyty rozpoczynają wędrówkę w ich kierunku, w tym czasie przekształcając się w makrofagi, które pożerają ciała obce.

Odporność nabyta charakteryzuje się pamięcią immunologiczną. Innymi słowy, jeśli nasz organizm miał kontakt z danym patogen, to go zapamiętuje i „uczy się” jak sobie z nim poradzić. Podczas kolejnej „niechcianej wizyty” system immunologiczny reaguje według zapamiętanego wzorca. Odporność swoistą zdobywamy podczas przebywania chorób, za pośrednictwem szczepione oraz poprzez podanie surowicy z gotowymi przeciwciałami.

Czynniki wpływające na odporność

Komórki układu odpornościowego żyją krótko, ale stale się regenerują. Aby zachować zdrowie, trzeba wspierać ich odnawianie. Sprzyjają temu: odpowiednia, bogata w witaminy i sole mineralne dieta, ograniczenie używek, takich jak kawa, papierosy i alkohol, odpowiednia ilość snu, podczas którego produkowane są limfocyty. Wpływ na regenerację komórek immunologicznych czy może raczej jej brak, ma też stres stres. Długotrwała obecność we krwi hormonu stresu — kortyzolu zmniejsza liczbę białych krwinek oraz zdolność do produkcji przeciwciał. Aktywność fizyczna jest czynnikiem, który sprzyja produkcji monocytów oraz pobudza limfocyty do działania.

Odporność organizmu zależy od wielu czynników: począwszy od dbania o to by nasza skóra i śluzówki były zdrowe i nieuszkodzone, przez prowadzony tryb życia, używki, dietę, czynniki związane z naszym środowiskiem, zażywane leki po szczepionki, surowice i przebyte wcześniej choroby.